ابن‌غلبون ابوالطیب عبدالمنعم بن عبداللهاِبْنِ غَلْبون، ابوالطیب عبدالمنعم بن عبدالله بن غلبون بن مبارک (۱۲ رجب ۳۰۹-۷ جمادی‌الاول ۳۸۹ق/۱۶ نوامبر ۹۲۰-۲۶ آوریل ۹۹۹م)، مقری و محدث شافعی مصری می‌باشد. ۱ - معرفیوی در حلب زاده شد، در مصر سکنی گزید و همان‌جا درگذشت. [۱]
ابن خلکان، وفیات، ج۵، ص۲۷۷.
[۲]
ابن جزری، محمد، ج۱، ص۴۷۰، غایة النهایة، به کوشش گ برگشترسر، قاهره، ۱۳۵۲ق/ ۱۹۳۳م.
۲ - اساتیدابن غلبون در قرائت از استادانی مانند ابراهیم بن عبدالرزاق ، محمد بن جعفر فریابی و ابن خالویه بهره برد [۳]
ذهبی، محمد، ج۱، ص۱۸۴، تاریخ الاسلام، حوادث ۳۸۱-۴۰۰ق، به کوشش عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، ۱۴۰۹ق/ ۱۹۸۸م.
[۴]
ابن جزری، محمد، ج۱، ص۴۷۰-۴۷۱، غایة النهایة، به کوشش گ برگشترسر، قاهره، ۱۳۵۲ق/ ۱۹۳۳م.
و از عبیدالله بن حسین انطاکی ، عدی بن احمد بن عبدالباقی اذنی و احمد بن محمد بن عماره دمشقی حدیث شنید. [۵]
ذهبی، محمد، ج۱، ص۱۸۴، تاریخ الاسلام، حوادث ۳۸۱-۴۰۰ق، به کوشش عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، ۱۴۰۹ق/ ۱۹۸۸م.
ابن سوار به خطا محمد بن سنان شیزری معروف به ابن سرج (ه م) را از مشایخ او شمرده است. [۶]
ابن جزری، محمد، ج۱، ص۴۷۱، غایة النهایة، به کوشش گ برگشترسر، قاهره، ۱۳۵۲ق/ ۱۹۳۳م.
۳ - شاگردانابن غلبون بعدها خود در این دو رشته به تدریس پرداخت. برخی از شاگردان وی در قرائت عبارت بودند از: فرزندش ابوالحسن طاهر، مکی بن ابی طالب قیسی، ابوعمر طلمنکی، احمد بن نفیس و مقدسی جغرافی‌دان مشهور. [۷]
ذهبی، محمد، ج۱، ص۱۸۴، تاریخ الاسلام، حوادث ۳۸۱-۴۰۰ق، به کوشش عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، ۱۴۰۹ق/ ۱۹۸۸م.
[۸]
ابن جزری، محمد، ج۱، ص۴۷۱، غایة النهایة، به کوشش گ برگشترسر، قاهره، ۱۳۵۲ق/ ۱۹۳۳م.
[۹]
مقدسی، محمد، ج۱، ص۲۰۲، احسن التقاسیم، به کوشش دخویه، لیدن، ۱۹۰۶م.
در حدیث نیز کسانی همچون عبیدالله بن احمد بن سخت رقّی، احمد بن ابراهیم بن کامل صوری، محمد بن جعفر میماسی و حسن بن اسماعیل ضراب از وی بهره برده‌اند. [۱۰]
ذهبی، محمد، ج۱، ص۱۸۴، تاریخ الاسلام، حوادث ۳۸۱-۴۰۰ق، به کوشش عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، ۱۴۰۹ق/ ۱۹۸۸م.
۴ - وسعت علم و آگاهیوی هم از نظر وسعت آگاهی و دقت‌ِ علمی، و هم از نظر خصوصیات اخلاقی مورد تمجید پیشینیان قرار گرفته [۱۱]
ابن خلکان، ج۵، ص۲۷۷، به نقل از ثعالبی، وفیات.
[۱۲]
ذهبی، ج۱، ص۱۸۵، به نقل از ابوعمرودانی، تاریخ الاسلام، حوادث ۳۸۱-۴۰۰ق، به کوشش عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، ۱۴۰۹ق/ ۱۹۸۸م.
و وزیر وقت ابوجعفر ابن فضل نیز بسیار او را احترام می‌داشته است. [۱۳]
ذهبی، محمد، ج۱، ص۲۸۶، معرفة القراء الکبار، به کوشش محمد سید جادالحق، قاهره، ۱۳۸۷ق/ ۱۹۶۷م.
ابن غلبون در خصوص مسایل مربوط به قرائت نظراتی ابراز داشته که شاگردش مکی بن ابی طالب برخی از آن‌ها را در کتاب الکشف بازگو کرده است. [۱۴]
مکی بن ابی طالب قیسی، الکشف عن وجوه القراءات السبع، ج۱، ص۵۸، به کوشش محیی‌الدین رمضان، بیروت، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م.
[۱۵]
مکی بن ابی طالب قیسی، الکشف عن وجوه القراءات السبع، ج۱، ص۹۷، به کوشش محیی‌الدین رمضان، بیروت، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م.
[۱۶]
مکی بن ابی طالب قیسی، الکشف عن وجوه القراءات السبع، ج۱، ص۱۱۷، به کوشش محیی‌الدین رمضان، بیروت، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م.
او علاوه بر قرائت و حدیث در ادب و شعر نیز دستی داشته است، به طوری که برخی چون ثعالبی ادب وی را ستوده‌اند [۱۷]
ابن خلکان، وفیات، ج۵، ص۲۷۷.
و در منابع ابیاتی را از او نقل کرده‌اند. [۱۸]
ابن خلکان، وفیات، ج۵، ص۲۷۷.
[۱۹]
ابن جزری، محمد، ج۱، ص۴۷۱، غایة النهایة، به کوشش گ برگشترسر، قاهره، ۱۳۵۲ق/ ۱۹۳۳م.
۵ - آثارمهمترین اثر او که تاکنون نسخه‌ای از آن یافت نشده الارشاد در قرائات هفتگانه است که از اولین آثار مهم در این زمینه شمرده می‌شود و از همان زمان‌ِ تألیف مورد عنایت مقریانی چون مهدوی و پس از آن مورد استفاده کسانی چون ابن بلیمه قرار گرفته و ابن جزری آن را یکی از مأخذ خود در گردآوری النشر قرار داده است. [۲۰]
ابن جزری، محمد، ج۱، ص۷۹- ۸۰، النشر فی القراءات العشر، به کوشش علی محمد ضباع، قاهره، کتابخانة مصطفی محمد.
اثر دیگری از او با عنوان الاستکمال لبیان مذاهب القراء السبعة فی التفخیم و الامالة، به صورت خطی در کتابخانه‌های جامع کبیر صنعا، [۲۱]
صنعا، خطی، ج۱، ص۲۲.
چستربیتی و موزه بریتانیا نگهداری می‌شود. همچنین رساله‌ای خطی در خصوص استعاذه در گوتا موجود است ولی چون اطلاعات کافی درباره مؤلف در نسخه مزبور ذکر نشده، سزگین انتساب این اثر را به ابن غلبون مورد تردید قرار داده است. (برای دیگر آثار منسوب به این منابع رجوع کنید. [۲۲]
حاجی خلیفه، کشف، ج۱، ص۶۴۴ – ۶۴۵.
[۲۳]
حاجی خلیفه، کشف، ج۲، ص۱۷۳۷- ۱۷۳۸.
).۶ - فهرست منابع(۱) ابن جزری، محمد، غایة النهایة، به کوشش گ برگشترسر، قاهره، ۱۳۵۲ق/ ۱۹۳۳م. (۲) ابن جزری، محمد، النشر فی القراءات العشر، به کوشش علی محمد ضباع، قاهره، کتابخانة مصطفی محمد. (۳) ابن خلکان، وفیات. (۴) حاجی خلیفه، کشف. (۵) ذهبی، محمد، تاریخ الاسلام، حوادث ۳۸۱-۴۰۰ق، به کوشش عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، ۱۴۰۹ق/ ۱۹۸۸م. (۶) ذهبی، محمد، معرفة القراء الکبار، به کوشش محمد سید جادالحق، قاهره، ۱۳۸۷ق/ ۱۹۶۷م. (۷) صنعا، خطی. (۸) مقدسی، محمد، احسن التقاسیم، به کوشش دخویه، لیدن، ۱۹۰۶م. (۹) مکی بن ابی طالب قیسی، الکشف عن وجوه القراءات السبع، به کوشش محیی‌الدین رمضان، بیروت، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م. ۷ - پانویس
۸ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن غلبون»، شماره۱۵۷۵. |